Đặng Thu Hà

**BOJ đã chấm dứt Yen carry trade như nào ?** **1. Chuyện gì đã xảy ra gần đây ở Nhật Bản?** Gần đây, Nhật Bản đã mất quyền kiểm soát lãi suất trái phiếu dài hạn (kỳ hạn 20 và 30 năm). Điều này là một tín hiệu cảnh báo nghiêm trọng và đang gây ra làn sóng bán tháo trái phiếu chính phủ Mỹ, mà nguồn gốc chủ yếu đến từ các nhà đầu tư Nhật Bản. Để hiểu mức độ nghiêm trọng của hiện tượng này, chúng ta cần tìm hiểu về một chiến lược tài chính tên là **Yen Carry Trade** – đây là “gốc rễ” của biến động lần này. --- **2. Yen Carry Trade là gì?** **Khái niệm cơ bản:** - Nhà đầu tư vay tiền bằng **đồng yên Nhật (JPY)**, nơi có lãi suất gần như bằng 0%. - Họ **chuyển đổi yên sang ngoại tệ** có lợi suất cao hơn (như USD, AUD, v.v.). - Sau đó, dùng ngoại tệ đó để **mua trái phiếu hoặc tài sản sinh lời** ở nước ngoài. **Ví dụ đơn giản:** - Lãi suất ở Nhật: 0.5% - Lãi suất trái phiếu Mỹ: 4.5% - Chênh lệch lợi suất: 4% => đây là phần lợi nhuận tiềm năng. Tuy nhiên, nhà đầu tư sẽ phải bỏ ra thêm **chi phí phòng ngừa rủi ro tỷ giá (hedging)** – ví dụ 2%. Vậy **lãi ròng còn lại là khoảng 2%/năm**. **Nhưng 2% là không đủ hấp dẫn**, vì thế các quỹ đầu tư sử dụng **đòn bẩy tài chính** – tức là vay gấp 10 lần để lãi thành 20%/năm. Khi chi phí phòng hộ tăng, lợi nhuận giảm xuống 1%, họ lại tăng đòn bẩy lên 20 lần để duy trì mức lời 20%. Điều này khiến thị trường bị **phụ thuộc lớn vào chiến lược Yen Carry Trade** – một chiến lược lời ít nhưng rủi ro cực cao nếu có biến động mạnh. **3. Rủi ro lớn của Yen Carry Trade là gì?** **Rủi ro tỷ giá:**\ Khi nhà đầu tư vay JPY, đổi sang USD để đầu tư, họ “đặt cược” rằng tỷ giá JPY/USD sẽ **ổn định hoặc yên sẽ yếu**. Tuy nhiên, nếu **JPY mạnh lên**, khi họ đổi USD ngược lại sang JPY để trả nợ, **họ bị lỗ nặng**. **Thêm vào đó:** Họ đang dùng đòn bẩy gấp 20 lần. Nếu tỷ giá đảo chiều mạnh, thì: - **Một biến động nhỏ** => **thua lỗ lớn**. - Khi bắt buộc thoát lệnh (margin call), họ phải **bán USD mua lại JPY**, khiến JPY càng tăng giá, USD giảm mạnh => hiệu ứng dây chuyền bán tháo. Điều này giống như **hiệu ứng "đổ vỡ dây chuyền"** trong một hệ thống tài chính chặt chẽ. **4. Vì sao chiến lược này phổ biến đến vậy?** Vì **có lợi cho cả đôi bên** trong suốt nhiều năm: - **Nhật Bản:** Giữ lãi suất thấp => ổn định nợ công, kích thích kinh tế. - **Nhà đầu tư toàn cầu:** Vay rẻ từ Nhật => đầu tư vào nơi sinh lời cao. - **Mỹ và các nước phát triển khác:** Được “vay mượn” gián tiếp với lãi suất thấp, nhờ dòng tiền carry trade đổ vào trái phiếu. Chính vì vậy, Nhật Bản như là **"neo giữ lãi suất thấp toàn cầu"** trong suốt hàng chục năm, đặc biệt trong G7. --- **5. Nhưng điều gì đã thay đổi gần đây?** **Nhật Bản đổi chính sách:** - Bắt đầu **thoát khỏi thời kỳ lãi suất âm**, nâng dần lãi suất. - **Từ bỏ kiểm soát lợi suất trái phiếu** (Yield Curve Control – YCC). - Cho phép trái phiếu tăng lợi suất tự do hơn (ví dụ 1%, rồi cao hơn nữa). **Hậu quả:**\ Lãi suất ở Nhật Bản tăng khiến: - Chi phí vay JPY cao hơn => Yen Carry Trade kém hấp dẫn. - Tỷ giá JPY tăng => đe dọa làm thua lỗ toàn bộ các khoản Carry Trade. **6. Nhà đầu tư chuyển hướng sang rủi ro hơn** Khi lợi nhuận từ Yen Carry Trade (mua trái phiếu Mỹ) không còn đủ, nhà đầu tư bắt đầu: - **Đem vốn đó đi mua tài sản rủi ro cao hơn**: cổ phiếu Mỹ (Apple, Nvidia), Bitcoin, v.v. Nhưng điều này còn nguy hiểm hơn:\ Nếu thị trường cổ phiếu hoặc crypto giảm – cùng lúc với JPY tăng – thì **các nhà đầu tư sẽ lỗ kép** cả ở tài sản và tỷ giá. Đến lúc đó, để **giảm rủi ro**, họ sẽ phải **bán tháo mọi tài sản** => tạo ra làn sóng bán khẩn cấp lan rộng trên toàn thị trường tài chính. --- **7. Cột mốc báo hiệu khủng hoảng – tháng 8/2024** Vào ngày **5 tháng 8 năm ngoái**, có một cú sập lớn: - **Chỉ số Nikkei giảm 13%.** - Nasdaq mở phiên giảm gần 5%. - Nvidia mất 20% giá trị trong phiên đêm. Tất cả bắt nguồn từ việc **Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nâng lãi suất bất ngờ**, báo hiệu chấm dứt kỷ nguyên lãi suất thấp. Điều này kích hoạt một chuỗi bán tháo mang tính **toàn cầu**. Sau đó, BOJ phải ra mặt "dẹp loạn", trấn an thị trường – nhưng tín nhiệm của họ đã bị tổn thương nghiêm trọng.   **8.  Lợi suất trái phiếu Nhật Bản tăng kỷ lục – Dấu chấm hết cho Yen Carry Trade?** Gần đây, **lợi tức trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 20 năm và 30 năm** đã tăng vọt: - **20 năm:** đạt **2,435%** - **30 năm:** đạt **2,485%** – mức cao nhất kể từ **năm 2004** Nếu bạn nhìn biểu đồ trên TradingView, có thể thấy đây gần như là **mức đỉnh trong lịch sử**. Khi lợi tức trái phiếu Nhật tăng cao, nó **phá vỡ nền tảng của Yen Carry Trade** – vốn dựa vào lãi suất thấp. Đây được xem là **dấu hiệu kết thúc không chính thức** cho chiến lược này. **9. Nhật Bản _cố tình_ chấm dứt Yen Carry Trade – nhưng lại muốn "kết thúc nhẹ nhàng"** Từ góc độ chính sách, **Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ)** không phải là vô tình làm Yen Carry Trade sụp đổ. Họ **chủ động** muốn kết thúc nó, để hướng tới nền kinh tế phát triển ổn định hơn, không phụ thuộc lãi suất thấp mãi mãi. Tuy nhiên, BOJ **muốn kết thúc một cách từ từ, có kiểm soát** – không gây sốc cho thị trường. Vấn đề là: **thị trường không cho họ cơ hội làm điều đó.**   **10. Thị trường biến động mạnh – nhà đầu tư bắt đầu bị “thua kép”** Trong 1–2 tuần gần đây, **cả trái phiếu và cổ phiếu toàn cầu đều giảm giá mạnh**: - Nhà đầu tư Yen Carry Trade **lỗ ở cả hai đầu**: - **Lỗ đầu tư tài sản** (cổ phiếu, trái phiếu Mỹ, Bitcoin...) - **Lỗ do đồng Yên tăng giá** Khi bị lỗ và sử dụng **đòn bẩy cao (leverage 20x)**, họ **buộc phải bán tháo tài sản** để tránh “cháy tài khoản” (margin call), sau đó **đổi sang JPY để trả nợ ngân hàng Nhật**. Việc này tạo ra **hiệu ứng dây chuyền**: - **Bán tháo tài sản toàn cầu** → USD yếu đi so với JPY - Tỷ giá USD/JPY giảm mạnh về gần **143**, sát mức panic (sợ hãi) mà các chuyên gia đã từng cảnh báo. Đây là **một đợt "unwind" – tháo gỡ vị thế Yen Carry Trade** quy mô lớn.   **11. Hệ quả tiếp theo khi Yen Carry Trade sụp đổ** **a. Nhà đầu tư buộc phải bán tài sản ở nước ngoài** Đặc biệt là: - **Trái phiếu chính phủ Mỹ** bị bán mạnh - Không chỉ vì lý do lợi suất, mà vì họ **phải thanh khoản để trả nợ bằng JPY** Đây là một phần lý do khiến **trái phiếu Mỹ bị bán tháo mạnh gần đây**, ngoài yếu tố Trung Quốc. Theo phân tích, **Trung Quốc có thể đã bán khoảng 50 tỷ USD trái phiếu Mỹ**, con số không lớn nhưng **đủ để châm ngòi** cho làn sóng bán tháo tiếp theo từ Nhật Bản và các nhà đầu tư quốc tế khác. --- **b. Các quỹ đầu tư Nhật Bản thực hiện "portfolio rebalancing"** Nhiều quỹ ở Nhật Bản **sở hữu cả trái phiếu Nhật và Mỹ**. Khi: - **Lợi tức trái phiếu Nhật tăng mạnh** - **Chi phí phòng hộ rủi ro ngoại tệ với USD cao** Họ **không còn lý do gì giữ trái phiếu Mỹ**, nên: - **Bán trái phiếu Mỹ** - **Mua lại trái phiếu Nhật** Điều này làm tăng áp lực bán trái phiếu Mỹ hơn nữa – một hiệu ứng domino tài chính. --- **c. "Mỏ neo lợi suất toàn cầu" biến mất** Yen Carry Trade từng là **mỏ neo giữ lãi suất thấp toàn cầu**, đặc biệt trong G7. Khi Nhật duy trì lãi suất gần 0, nó kéo theo lợi suất các nước phát triển xuống thấp. **Giờ đây, mỏ neo đã bị nhổ bỏ**: - Lợi suất trái phiếu toàn cầu **có thể tăng mất kiểm soát** - **Biến động tài chính lớn** có thể xảy ra ở cả thị trường trái phiếu và chứng khoán Một chiến lược từng ổn định hệ thống – nay đã bị tháo dỡ. Và **không có chiến lược thay thế nào khả thi** như Yen Carry Trade từng là. Có người từng kỳ vọng sẽ có một chiến lược thay thế – gọi là **Yuan Carry Trade** (sử dụng đồng Nhân dân tệ). Nhưng do **căng thẳng thương mại Mỹ - Trung**, điều đó giờ **không khả thi**. --- **12. Vậy điều gì đang chờ đợi thị trường?** Nếu **lợi suất trái phiếu Mỹ tiếp tục tăng**, còn đồng Yên tiếp tục mạnh lên: - **Làn sóng bán tháo tiếp tục** trên trái phiếu và cổ phiếu Mỹ - **Các quỹ sẽ bị ép thoát lệnh ồ ạt** → biến động cực lớn Tuy nhiên, **thị trường đang hy vọng Jerome Powell (Chủ tịch Fed)** sẽ phát biểu trấn an sớm, để cứu lấy thị trường trái phiếu Mỹ khỏi vòng xoáy hoảng loạn. --- **Tổng kết ngắn gọn:**